Waar kan een vluchteling of asielzoeker wonen?

Het is een vrouw met een baby’tje. Ze ziet er gehavend uit en spreekt gebrekkig Engels. Ze smeekt je om een plek om te overnachten. Ze kan nergens terecht. Je wilt haar graag helpen, maar jullie hebben er niet de ruimte voor. Ze kan misschien in het schuurtje, maar dat is toch ook geen fijne plek voor een vrouw en een baby. Wat zou jij doen?

Dit voorbeeld laat zien voor welke uitdaging gemeenten in Nederland staan. We hebben het vaak goed, maar er is te weinig woonruimte. Tegelijk blijven er vluchtelingen en asielzoekers naar ons land komen. We bieden mensen graag een veilige plaats als ze gevlucht zijn voor oorlog, hongersnood of andere dreigingen. Maar waar moeten al deze mensen wonen? Veel gemeenten komen dan ook uit bij ‘het schuurtje in de tuin’: ze vinden een stuk onbebouwde grond waar ze units willen plaatsen. “Units zijn in feite containers, maar dan aangepast om in te wonen. Niet geweldig, maar voor tijdelijk wel goed genoeg,” legt Louise Huigen uit. “Dat tijdelijke is belangrijk. Om deze units te plaatsen, is namelijk een vergunning nodig. Die geldt voor maximaal 10 jaar. Daarom gelden minder strenge eisen dan voor woningen die wel voor permanent bedoeld zijn.”

Louise is integraal adviseur bij Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ). Zij adviseert gemeenten bij de zoektocht naar goede woonplekken voor vluchtelingen en asielzoekers. Dat doet ze samen met een heel team. Een van haar collega’s is Tabea Müller. Louise, Tabea en hun collega’s controleren of een locatie geschikt is om op te wonen. Ze kijken hiervoor naar de wet- en regelgeving. Maar in de kern gaat het erom dat ook vluchtelingen en asielzoekers een acceptabel woon- en leefklimaat hebben. Tabea: “Zo had een gemeente laatst een locatie op een industrieterrein uitgekozen. In de buurt van een groot distributiecentrum. Vrachtwagens razen af en aan, elke avond, nacht en ochtend. Dat gaat niet stilletjes, er wordt hard gewerkt. Bovendien is de omgeving van het distributiecentrum de hele nacht fel verlicht. Probeer dan maar eens tot rust te komen, als je net gevlucht bent uit een oorlog.”

Het verhaal gaat verder onder de afbeelding.

Een vergunning om units te plaatsen komt er pas, als de locatie en de units voldoen aan de regels. Louise en Tabea denken met gemeenten mee: hoe maak je een locatie geschikt, ook als die naast een distributiecentrum ligt? Louise: “Je kunt bijvoorbeeld de units zo neerzetten, dat je binnen geen last hebt van het licht in de nacht. En door goede isolatie of een geluidswal kun je ook de geluidsoverlast beperken.”

“Daarnaast kijken we naar veiligheid”, gaat Tabea verder. “Je wilt niet dat iemand onder een vrachtwagen komt. Dus hoe kun je het zo inrichten dat het risico daarop zo klein mogelijk is? En we checken ook andere aspecten van de veiligheid. Bijvoorbeeld of er gasleidingen zijn in de buurt van de opvanglocatie.”

Louise springt weer in: “Soms moeten we dan ook zeggen dat een locatie écht niet geschikt is. Bijvoorbeeld als we een gasleiding onder de locatie aantreffen. Als er dan iets misgaat met die leiding, kunnen er mensen sterven. Dat risico wil je niet nemen.”

Gelukkig zijn er ook locaties die op het eerste oog wél fijn zijn om op te wonen. “Een gemeente wilde een gloednieuw riviercruiseschip inzetten”, herinnert Tabea zich. “Ik ben daar toen geweest. Nou dat was echt wel een mooi schip, met hele leuke kamertjes. Maar het blijft natuurlijk wel een schip. Je wilt niet dat kleine kinderen in de rivier terechtkomen en verdrinken. Dus zo’n locatie vraagt weer om andere aanpassingen en eisen.”

Gemeenten willen ook vaak leegstaande kantoorpanden gebruiken als woonplek voor vluchtelingen. Ook dan denken de adviseurs van OZHZ graag met ze mee. “In principe stellen we dezelfde eisen”, zegt Louise. “Sommige dingen zijn wel anders. Zo is brandveiligheid bij bestaande gebouwen een belangrijk aandachtspunt. Kantoorpanden zijn vaak niet ingericht op het feit dat er ook ’s nachts mensen aanwezig zijn. Of er zijn geen veilige vluchtroutes. Daar moeten dan voorzieningen worden getroffen, voordat je er mensen laat wonen.”

Het verhaal gaat verder onder de afbeelding.

Er komt veel kijken bij het vinden van geschikte woningen voor vluchtelingen en asielzoekers. En het gaat om tijdelijke woningen voor mensen, die vaak uit een oorlogssituatie komen. Daarom neemt OZHZ dit heel serieus en kijken we zorgvuldig naar elke locatie die een gemeente aandraagt. “Als zo’n vraag bij ons binnenkomt, gaat die bovenop de stapel”, vertelt Tabea. “We willen de gemeente zo snel mogelijk duidelijkheid geven.”

“Hoe snel de opvanglocatie er klaar voor is, hangt af van hoe groot die is”, vult Louise haar aan. “Een locatie voor 80 mensen, bijvoorbeeld. Dat kan binnen drie maanden wel geregeld zijn. En een grote opvanglocatie, laten we zeggen 750 mensen? Daar is ongeveer een half jaar voor nodig en soms nog langer.”

Daarbij wordt regelmatig hulp ingeschakeld. Tabea: “We hebben intern heel veel experts. Maar ook andere organisaties denken mee. Bijvoorbeeld de Veiligheidsregio over veiligheid. En de GGD die meedenkt over de gezondheidssituatie.”

Louise: “Bij grote locaties maken we gebruik van een omgevingstafel. Dat betekent dat we letterlijk aan tafel gaan met de betrokken partijen. Vanuit OZHZ zijn dat een integraal adviseur en een vergunningverlener. Daarnaast sluit er iemand aan van de gemeente. Het COA heeft vaak een architect die meedenkt. En de eigenaar van het pand of de grond waar het om gaat, schuift ook aan. We overleggen regelmatig met elkaar en kunnen zo snel tot goede besluiten komen.”

Hebben de integraal adviseurs van OZHZ alle checks gedaan? Dan rolt er een advies uit richting de gemeente. Daar staat in wat de gemeente allemaal moet regelen om te zorgen dat de vergunning kan worden afgegeven. Zo helpt OZHZ gemeentes om zo snel mogelijk opvanglocaties te regelen voor vluchtelingen.