Mag het licht uit?

De gevelverlichting schijnt de hele nacht recht haar slaapkamer in. Dit is een fictief voorbeeld van lichthinder maar deze situatie is goed voorstelbaar voor veel mensen. En dieren trouwens ook, zoals vleermuizen. Die zijn vrijwel alleen ‘s nachts actief en daardoor bijzonder kwetsbaar voor lichtvervuiling in de nacht.

‘We merken dat het aantal klachten over licht toeneemt,’ vertelt Aysan Özbek. Zij is senior adviseur bij de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ) en houdt zich bezig met milieuthema’s als geluid en licht. ‘Wanneer Anja in dit voorbeeld inderdaad contact opneemt met de gemeente, zullen zij haar doorverwijzen naar de omgevingsdienst. Onze inspecteurs plannen vervolgens een controle in en gaan in de avond poolshoogte nemen. Daar bepalen ze welke lichtbron de overlast veroorzaakt.’ Vervolgens komt het erop aan: heeft de gemeente normen vastgesteld om de ervaren overlast aan te toetsen? Er ontbreken namelijk in veel gevallen landelijke normen.

Aysan herinnert zich een situatie op een boerderij in een andere regio waar de kerstverlichting de hele nacht brandde. Omwonenden hadden daar last van. ‘Over het algemeen willen mensen graag goede buren blijven, en in dit voorbeeld is het inschakelen van een tijdschakelaar een eenvoudige oplossing.’ Als het technisch ingewikkelder wordt, kan de gemeente een adviesbureau inschakelen voor een lichtonderzoek. OZHZ kan zo’n onderzoek ook via het Lichtplatform van Omgevingsdienst NL uitzetten.

‘Zolang er geen klachten zijn is het misschien geen issue, maar als ze er ineens toch zijn moet je er iets mee,’ waarschuwt Aysan. ‘Want wanneer kun je spreken van licht dat hinderlijk is? Daar heb je afspraken op papier voor nodig.’ Aysan legt uit dat gemeenten die normen kunnen opnemen in hun omgevingsplan. Dat is sinds de nieuwe Omgevingswet de opvolger van het bestemmingsplan. In een omgevingsplan staan de gemeentelijke regels over activiteiten die gevolgen hebben voor de leefomgeving, en daar valt licht ook onder. Aysan: ‘In onze regio is gemeente Hoeksche Waard eigenlijk de eerste die daar concreet iets mee doet. We raden de andere gemeenten aan om hun voorbeeld te volgen. Hiervoor hebben we een regionale samenwerking opgestart.’

OZHZ adviseert en ondersteunt gemeenten die met lichthinder aan de slag willen. ‘Als je bijvoorbeeld wil dat de verlichting van sportvelden om 23 uur uitgaat, moet je deze regel uit de bruidsschat van de Omgevingswet echt vastleggen in je eigen lokale omgevingsplan.’

Aysan licht toe dat je normen kunt koppelen aan deelgebieden (‘zones’) van je gemeente. ‘Je kunt je wel voorstellen dat voor een centrum met horeca andere normen gelden dan voor een natuurgebied. Dat heeft te maken met het licht dat al aanwezig is. In een donker gebied heb je sneller last van fel licht. Daartussen zijn nog allerlei gradaties mogelijk.’ OZHZ kan helpen met de indeling van de zones in een overzichtelijke zonekaart, waardoor de handhaving soepel verloopt. Aysan noemt tot slot: ‘Daarnaast wordt er – samen met de collega’s van Midden- en West-Brabant – gewerkt aan een nieuwe versie van de handreiking Milieu en Bouwen in het Omgevingsplan, waarin ook lichthinder een plek krijgt. We laten het de gemeenten weten zodra deze online staat!’