Jagen op misstanden in de jacht

Wat hij niet ziet, is dat even verderop twee mannen verdekt opgesteld staan, bewapend met een telescoop en een verrekijker. Ze observeren. Wat gaat er gebeuren? Gespannen kijken ze elkaar even aan voor ze hun blik weer richten op de jager. Dan gebeurt er plotseling iets. Twee knobbelzwanen vliegen over. De jager richt zijn wapen en vuurt. De eerst zo majestueuze watervogels tuimelen als een zak aardappelen door de lucht en komen met een smak in het gras terecht. Ze staan waggelend weer op, maar komen de lucht niet meer in. De mannen hebben genoeg gezien. Tijd om in te grijpen.

De twee mannen zijn toezichthouder en buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) bij OZHZ. Voor de privacy noemen we ze Dick en Peter. Ze controleren in heel Zuid-Holland of de jacht en het beheer en schadebestrijding van dieren op een correcte manier verloopt. Dat is ook precies de reden waarom zij die ochtend daar waren. Dick: “Wij hadden een vraag gekregen van de politie over een jager in dit gebied. De vraag was: klopt het eigenlijk wel wat hier gebeurt? Wij zagen direct dat het niet in de haak was, dus gingen wij op onderzoek uit. En toen betrapten we deze man op heterdaad.” Schieten op zwanen was op dat moment niet toegestaan in Zuid-Holland. De politie komt erbij en deze jager moet zijn wapens inleveren en raakt zijn jachtakte kwijt. Die mag de komende jaren niet meer met het geweer jagen.

Bij jacht denken veel mensen aan het doden van dieren enkel en alleen voor het plezier ervan. Dat is eigenlijk nooit het geval, legt Dick uit: “Jagen heeft altijd een doel. Soms is dat om het geschoten wild op te eten. Of voor iets anders te gebruiken. Maar in veruit de meeste gevallen gaat het om beheer en schadebestrijding.”

“Sommige dieren richten enorme schade aan,” vult Peter zijn collega aan. “Bijvoorbeeld ganzen. In 2020 alleen al is er meer dan 31 miljoen euro uitgekeerd aan vergoeding voor schade door ganzen. En dat is nog zonder de schade die boeren zelf moeten betalen. Daarom mogen ganzen onder strenge voorwaarden het gehele jaar worden bestreden.” Het doden van dieren om te voorkomen dat het er te veel worden, noemen we beheer of populatiebeheer. Bij schadebestrijding gaat het om het doden van dieren om te voorkomen dat ze (te veel) schade veroorzaken aan onder andere landbouwgewassen.

Niet iedereen mag zomaar een dier doden onder het mom van beheer of schadebestrijding. Je hebt hiervoor toestemming nodig van de provincie. En om een geweer te mogen gebruiken heb je een jachtakte nodig. Als je die eenmaal hebt, moet je je ook nog houden aan een heleboel regels. Zoals de Wet natuurbescherming en de Wet wapens en munitie. De inspecteurs van OZHZ controleren of jagers de juiste documenten hebben en of ze zich aan alle regels houden.

Peter vertelt hoe dat gaat: “We gaan dan naar de jachtvelden waarvan we weten dat er gejaagd kan worden. Daarbij gelden voor bestrijding van ganzen in de zomer- en winterperiode verschillende regels. Zo moeten er in de winterperiode bijvoorbeeld per hectare vier vlaggen staan. En mogen de jagers geen lokganzen gebruiken. Zo’n jager zit natuurlijk goed verscholen. Dus soms moeten we wel even heel goed kijken voor we er een gevonden hebben. Als we de jager zien, gaan we er niet meteen op af. Dat is niet veilig. Nee, het belangrijkste is dat we hem even observeren. We willen bijvoorbeeld weten hoe zo’n jager met een aangeschoten dier omgaat, als het nog niet dood is. Hij moet het dier dan namelijk zo snel mogelijk uit zijn lijden verlossen.”

“Hebben we genoeg gezien? Dan gaan we het veld in zodra daar een goed moment voor is,” gaat Dick verder. “We maken ons bekend aan de jager en controleren al zijn documenten: zijn jachtakte, de bijlagen bij zijn jachtakte, of hij het goede geweer bij zich heeft, de juiste munitie gebruikt, hij rechtmatig daar is en of hij de juiste vrijstelling/ontheffing heeft. Alles willen we weten. Zo krijgen we ook gelijk een indruk of zo’n jachtveld voldoet aan alle regels. Meestal zit het goed. Maar als er toch iets mis is, kunnen we meteen ingrijpen. En bij ernstige misstanden halen we de politie erbij en kunnen ter plekke zijn jachtakte en geweer worden ingenomen. Zoals bij de knobbelzwanenzaak.”

De toezichthouders hebben een goede relatie met de politie. Op het gebied van jacht en beheer en schadebestrijding hebben ze een duidelijke regierol. Dick en Peter zijn trots op de regierol die OZHZ heeft in de provincie. De politie weet hen vaak te vinden voor meer informatie over jagers en jachtvelden. Dan vragen ze Peter bijvoorbeeld om een inschatting te maken van een situatie: “Laatst belde een agent mij op. Hij had een melding gekregen: men had knallen gehoord en er viel allemaal hagelkorrels op de schepen. En hij had de jagers achterhaald die daarvoor verantwoordelijk waren. Vraagt hij aan mij: klopt het dat deze man hier aan het jagen is? Nou dat klopte dus van geen kant. Die jager was volledig onrechtmatig bezig. En nu mag hij de komende jaren niet meer jagen.”

Bewijsvoering bij strafrechtelijke zaken leidt niet altijd tot een veroordeling, vertelt Dick: “Wij observeren en leggen vast. We zien iemand een strafbaar feit plegen en verzamelen daarvan zoveel mogelijk bewijs. Daar maken wij een proces-verbaal van en dat gaat naar het Openbaar Ministerie. En daar houdt onze controle over de zaak op en hebben wij geen invloed op het verdere proces. Het is dan soms frustrerend dat een verdachte een hele milde straf krijgt terwijl je dit niet vind passen bij de overtreding. Maar goed, het is een te mooi vak om daar te lang bij stil te blijven staan.”

Gelukkig zijn het niet alleen maar frustratie en boeven die ze tegenkomen in het werk. Het overgrote deel van de jagers is blij met de toezichthouders van OZHZ. Dick: “Het contact met de jagers en anderen is vaak heel goed. Regelmatig bellen ze ons ook voor advies of tips.”

Peter veert op en haakt in: “Laatst werd ik gebeld door een jager die vertelde dat zijn jachthutjes waren vernield. Of wij hem konden helpen. Dan luister ik naar zijn verhaal en breng ik hem in contact met de politie, die hem verder kan helpen. En zo zorg ik ervoor dat hij verder kan en dat hij zich gehoord voelt.”

Dick: “Ja dat contact met de mensen, dat is wat het werk echt leuk maakt.”