Het veilige spoor kiezen

Dit knooppunt van sporen wordt op dit moment verbouwd. Een megaoperatie, waar jarenlange voorbereiding aan vooraf ging. Welke rol speelde de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid daarin? Het woord is aan OZHZ’ers Jessica Walop (vergunningverlener), Jorike van Etten (integraal adviseur, voorheen vergunningverlener) en Alwin (inspecteur bouw).

Jorike legt uit wat er zo uniek is aan Kijfhoek. ‘Dat is onder andere het heuvelsysteem dat al sinds de jaren ‘70 in gebruik is. Het gaat om een ingenieus sorteersysteem dat gebruikmaakt van de zwaartekracht. Wagons rollen geleidelijk van de heuvel af en komen achter de juiste locomotief terecht. Er komt een compleet nieuw heuvelsysteem dat aan de laatste veiligheidseisen voldoet.’ ProRail: ‘Dit sorteersysteem is de meest veilige vorm van het rangeren en splitsen van treinen en wagons’. Wat wordt er nog meer verbouwd? Jessica vertelt: ‘Er komen twee extra calamiteitenwegen, zodat het terrein beter toegankelijk is voor hulpdiensten. Blusvoorzieningen en spoorwegovergangen worden vervangen.’

Wat maakt deze verbouwing zo bijzonder? Kijfhoek is met 69 sporen het grootste rangeerterrein van Nederland. Je zou kunnen zeggen: Wat Utrecht Centraal is voor het Nederlandse spoor, is Kijfhoek voor West-Europa. ‘Over dit knooppunt bij Zwijndrecht gaan óók treinen met gevaarlijke stoffen, zoals aceton, diesel en ethanol. Ontzettend belangrijk dus dat dit veilig gebeurt,’ stelt Jessica. Zij gaat verder: ‘In 2011 woedde er een grote brand op het rangeerterrein. Daar hebben de inwoners van Zwijndrecht nog altijd heftige herinneringen aan.’ Jorike: ‘De brandweer kon toen niet goed bij de brandhaard komen. Daar trokken we gezamenlijk lessen uit. Samen met de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid zijn we alert en betrokken.’ ‘En we zijn streng als het nodig is,’ voegt Alwin daaraan toe, want ‘veiligheid op en rond het spoor staat voorop.’

Alwin zegt dat modernisering het rangeerterrein veiliger maakt. ‘Maar daar komt heel wat bij kijken.’ Wat bedoelt hij daarmee? ‘Tijdens de verbouwing van het rangeerterrein blijft Kijfhoek gedeeltelijk in bedrijf.’ Jessica schetst wat dat in de praktijk betekent. ‘Goederenwagons staan soms een poosje stil op het spoor. De omgevingsdienst focust op het beschermen van het milieu. Druppelen er geen gevaarlijke stoffen in de bodem? Zijn er voldoende blusvoorzieningen, en is het terrein goed bereikbaar? Dat soort eisen staan in de milieuvergunning.’ Jorike legt uit dat het tijdens zo’n megaverbouwing niet mogelijk is om aan alle verplichtingen uit de vergunning te voldoen. ‘Om die reden moest ProRail aan de slag met een speciaal veiligheidsplan voor milieu.’

Naast de vergunningverlening en het toezicht op milieu, is er natuurlijk ook vergunningverlening en toezicht op de bouw. Aangezien Kijfhoek in Zwijndrecht ligt, verleent de gemeente Zwijndrecht daar de vergunning voor. De omgevingsdienst helpt wel bij het toezicht op de verbouwing. ‘Veel van deze werkzaamheden zijn vergunningsvrij. Toch is het handig om samen te beoordelen of dit inderdaad allemaal in orde is. Twee paar ogen zien meer dan één. Zeker als er veel op je af komt. Daarom ondersteunen en adviseren we de gemeente graag.’

Zoveel betrokken instanties, hoe overleggen jullie met elkaar? ‘Dat doen we al sinds 2020 in de vorm van een omgevingstafel. Daarmee waren we de tijd van Omgevingswet al ver vooruit,’ zegt Jorike lachend. Wie zitten daar aan tafel? ‘Naast ProRail, onze omgevingsdienst en veiligheidsregio natuurlijk de gemeente Zwijndrecht, en ook DURA Vermeer.’ Wat bespreken jullie daar? ‘We praten maandelijks bij over de verbouwing. In de praktijk gaan dingen soms net even anders dan op papier was bedacht. ProRail brengt onvoorziene omstandigheden in zodat we gezamenlijk kunnen sparren over wat de beste oplossing is.’ Deze overlegvorm bevalt Jessica ook goed. ‘Er is geen vaste route voor dit proces, je hebt het steeds met elkaar uit te vlooien. En vanuit OZHZ hebben we soms best een stevige boodschap te verkondigen. Dan helpt het om elkaar in de ogen te kunnen kijken.’ Jorike is het daarmee eens. ‘In een gesprek krijg je gezamenlijk een beeld en kun je elkaar gemakkelijker aanspreken of vragen stellen.’

De bouwwerkzaamheden zijn nu 1 jaar bezig en duren naar verwachting tot 2026. Voorlopig blijft de omgevingstafel dan ook regelmatig bij elkaar komen.