Een windmolen in je achtertuin, mag dat zomaar?

De molens van Kinderdijk zijn gebouwd om water omhoog te pompen. Tegenwoordig bouwen we nog steeds windmolens, maar dan met een heel ander doel: energie! Deze reusachtige, witte steunpilaren kunnen een heel gezin een dag lang van stroom voorzien met een enkele zwiep van hun wieken. Het vlakke, winderige Nederlandse landschap is er uitermate geschikt voor om op deze manier energie op te wekken. Groene energie ook nog. Erg belangrijk om te voorkomen dat de aarde te veel opwarmt.

Windmolens, je kunt er haast niet tegen zijn. Laten we het hele land ermee volzetten, zou je denken. Maar in de praktijk staan mensen vaak niet te springen om een windpark in hun achtertuin. Want die enorme wieken maken enorm veel herrie. En de slagschaduw, je kunt er gek van worden. Steeds meer van dat soort verhalen steken de kop op. Bijvoorbeeld bij Windpark Spui in gemeente Hoeksche Waard.

Dit windpark bestaat uit vijf windturbines die op ongeveer 500 meter staan van een wijkje met twaalf huizen. Meerdere gezinnen zijn verhuisd omdat ze de geluidsoverlast niet aankonden. Toch heeft de initiatiefnemer van dit windpark gewoon een vergunning. Met andere woorden: het windpark voldoet aan de wet- en regelgeving. Hoe zit dat? Welke wetten en regels gelden er eigenlijk voor windparken? Michel Verhees, Juridisch adviseur bij OZHZ, weet daar meer van.

Een windpark in je achtertuin, dat mag vast niet zomaar. Welke regels gelden hiervoor?

“Nee, dat klopt, dat mag niet zomaar. Bij de aanvraag van een omgevingsvergunning voor een windpark toetsen wij of zo’n park voldoet aan alle wetten en regels die op dit moment gelden. Je kunt dan denken aan de regels die gelden voor geluidsoverlast, slagschaduw van de wieken en lichtschittering. Maar we kijken ook naar de externe veiligheid: hoe groot is het risico dat er een ongeluk gebeurt met de windturbines? Er zijn dus een heleboel regels waaraan een windpark moet voldoen. Al die wetten en regels hebben als uitgangspunt dat de overlast veroorzaakt door een windpark acceptabel blijft voor omwonenden. Als wij een omgevingsvergunning afgeven, dan betekent dit dat een windpark of windturbine voldoet aan de regels. In ieder geval op papier.”

De meest gehoorde klachten over windturbines gaan over geluid en slagschaduw. In de regelgeving is vastgelegd hoe hard het geluid mag zijn dat bij een woning te horen is. En hoe vaak de schaduw van de wieken over een gebouw heen mag komen. Het geluid dat de windturbine maakt, mag bij de woning niet harder zijn dan 47 decibel Lden. Dat is vergelijkbaar met het geroezemoes op een rustig kantoor of het geluid van een regenbui. Deze Lden-waarde is een jaargemiddelde over de dag, avond en nacht (day, evening, night). Daarnaast geldt dat het geluid ’s nachts gemiddeld per jaar maximaal 41 decibel mag zijn. Omdat het gaat om een gemiddelde kan het geluid overdag bijvoorbeeld tijdelijk wel harder zijn dan die 47 decibel. “Mijn inschatting is dat dit behoorlijk bijdraagt aan het probleem” zegt Michel daarover. Slagschaduw mag maximaal 17 dagen per jaar op een woning komen en dan maximaal 20 minuten per dag. Bij slagschaduw lijkt het alsof iemand het licht even aan en uit doet. Zolang een windpark aan die normen voldoet, mag het in de buurt van een woonwijk staan. Dus ook op 500 meter afstand, zoals Windpark Spui.

Hoe kan het dat omwonenden toch nog overlast ervaren met al die regels?

“Overlast is helaas niet voor 100% te voorkomen. De normen die gelden voor geluid of slagschaduw zijn landelijk vastgelegd. Wij bekijken of windturbines aan die normen voldoen. Maar dit betekent niet dat je er helemaal niets van merkt.

Daarbij ik moet wel zeggen dat de Raad van State kort geleden (2021, red.) heeft gezegd dat deze normen niet op de juiste manier zijn vastgesteld. Voor het bepalen van zulke normen gelden Europese regels. Die zijn niet goed gevolgd in Nederland. Bij het opstellen van de normen heeft de Rijksoverheid namelijk geen onderzoek gedaan naar de milieueffecten. En dat had wel gemoeten. Onder die milieueffecten valt ook de overlast die omwonenden kunnen ervaren van een windturbine of windpark. Daarom is de Rijksoverheid nu bezig met een onderzoek naar de milieueffecten van windturbines. Zo’n onderzoek heet een MER(Milieueffectenrapportage). Dat kan zomaar twee jaar duren en afhankelijk van dat onderzoek zullen de normen gelijk blijven of worden aangepast. Dus op dit moment moeten gemeenten en provincies hun eigen normen bepalen. En kunnen de normen per locatie verschillen, omdat iedere gemeente en provincie zijn eigen afweging maakt.”

Komen er dan nieuwe regels?

“Het is niet duidelijk of de nieuwe landelijke normen anders worden dan de normen die we tot nu toe gebruikten. Maar ik verwacht dat er meer ruimte komt voor gemeentes en provincies om hun eigen normen op te stellen en te gebruiken.”

Heeft deze uitspraak van de Raad van State ook gevolgen voor windparken die er al staan?

“Nee, niet direct. Daar zijn al vergunningen voor gegeven waarin de regels staan waar die windparken aan moeten voldoen. Dat verandert niet als gevolg van deze uitspraak.”

Dus mensen die nu overlast ervaren, hebben daar niet zo veel aan. Wat kunnen die mensen wel doen?

“Het is heel belangrijk dat ze overlast blijven melden. Daarvoor kunnen ze eerst terecht bij de eigenaar van het windpark. Zo’n eigenaar probeert klachten bijna altijd zo snel mogelijk te verhelpen of te verminderen. Daarnaast kunnen mensen ook overlast melden bij de omgevingsdienst. Wij willen graag weten wanneer de overlast ontstaat en hoe lang de overlast duurt. Aan de hand daarvan kunnen we namelijk controleren of een windpark nog wel voldoet aan de regels. En als dat niet zo is, kunnen we ingrijpen.”

Wat kan OZHZ dan bijvoorbeeld doen in zulke gevallen?

“Een klacht of melding kan aanleiding geven om te kijken wat er mogelijk is. In sommige gevallen kunnen we de eigenaar van het windpark extra regels opleggen om de overlast minder te maken. Bijvoorbeeld dat de windturbines niet mogen draaien op de momenten van de dag dat de slagschaduw op woningen valt. Ook kunnen we de omwonenden soms helpen. Bijvoorbeeld door de gevel van hun woning beter geluidsdicht te maken, tegen geluidsoverlast.”